Βελονισμός και Κοκκυγωδυνία
Μία από τις πλέον εξειδικευμένες εφαρμογές του Βελονισμού αφορά την Κοκκυγωδυνία είτε ως συνέπεια τραυματισμού είτε ως αντιμετώπιση (αλλά όχι θεραπεία) χρόνιου περιοχικού πόνου αγνώστου αιτιολογίας. Όπως αναφέρεται επανειλημμένα, ο Βελονισμός ανήκει πλέον στη Συμπληρωματική Ιατρική και η χρήση του επιβάλλεται, όποτε διαπιστώνεται «θεραπευτικό κενό». Δυστυχώς για τη Δυτική Ιατρική, το κεφάλαιο της Κοκκυγωδυνίας είναι από μόνο του ένα τεράστιο θεραπευτικό κενό.
Εκκινώντας από τις μοίρες της σπονδυλικής στήλης, θα συναντήσουμε την Αυχενική, την Θωρακική, την Οσφυϊκή, την Ιερή και την Κοκκυγική, με τις δύο τελευταίες συνήθως να εξετάζονται μαζί. Ο λόγος είναι απλός. Τόσο οι ιεροί σπόνδυλοι, όσο και οι κοκκυγικοί είναι συνοστεωμένοι, δεν διαχωρίζονται (πλήρως) από μεσοσπονδυλίους δίσκους και σχηματίζουν αντίστοιχα το ιερό οστό και τον κόκκυγα. Το ιερό οστό θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος – cornerstone του πυελικού δακτυλίου και διασφαλίζει την ομαλή μετάβαση των φορτίων και του βάρους του σώματος από τον κορμό στην πύελο και από εκεί στα κάτω άκρα. Ο κόκκυγας θεωρείται «υπολειμματικό» οστό ή οντογενετικό «υπόλειμμα», καθώς σε άλλα ζώα, μεταξύ των οποίων και αρκετά Πρωτεύοντα, αποτελεί την απαρχή της ουράς, ενώ στον Homo Erectus και πολύ αργότερα στον Homo Sapiens Sapiens δεν φαίνεται να έχει «εμφανή» λειτουργία. Αυτό δεν ισοδυναμεί με τη δήλωση ότι δεν έχει καμμία λειτουργία, καθώς ενδέχεται να έχει αφανή ή άγνωστη λειτουργία.
Η Ανατολική ιατρική και οι Πολεμικές Τέχνες δέχονται πώς ισχυρό κτύπημα στην περιοχή του κόκκυγα – πυελικού εδάφους είναι δυνητικώς θανατηφόρο. Αντιθέτως, η Δυτική ιατρική δεν προσφέρει ικανοποιητική εξήγηση για το ενδεχόμενο αυτό. Στα πλαίσια αυτού του προβληματισμού, γίνεται αναφορά σε δύο υπολειμματικές ανατομικές δομές στην περιοχή του κόκκυγα. Η πρώτη αφορά το άζυγο νευρικό γάγγλιο ή γάγγλιο του Walther ή ganglion impar, νευρικό σχηματισμό με ίνες του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η δεύτερη ανατομική δομή αιματώνεται από τον τελικό κλάδο της μέσης ιεράς αρτηρίας και προσομοιάζει με τον καρωτιδικό βολβό, νευρικό ή μάλλον νευρογενή σχηματισμό εντός αγγειακής δομής, επομένως πιθανές ονομασίες είναι κοκκυγικός βολβός ή σωμάτιο ή αδένας ή γάγγλιο του Luschka, από τον Γερμανό ανατόμο Hubert Luschka (1820–1875), ο οποίος το περιέγραψε πρώτος.
Στην ιατρική, όπως άλλωστε και στη ζωή, πολύ συχνά συνειδητοποιούμε την αξία του οργάνου είτε επί απλασίας του είτε μετά την ιατρογενή αφαίρεση ή τραυματική απώλειά του είτε όταν, κατά τη δύση συνήθως της σταδιοδρομίας, αρχίζουμε να κατανοούμε ότι αυτά που τελικά γνωρίζουμε μάλλον είναι πολύ λιγότερα από αυτά που δεν γνωρίζουμε. Ένα από αυτά είναι και η λειτουργία του κόκκυγα, στον οποίο, παρά την υποπλασία του, εξακολουθούν να προσφύονται ισχυρότατοι μυς και σύνδεσμοι του πυελικού εδάφους.
Το πυελικό έδαφος διαφέρει στον άνδρα και τη γυναίκα, όχι τόσο διότι διαφέρουν οι μυς και τα υπόλοιπα ανατομικά στοιχεία, όσο διότι διαφέρει η λειτουργία του και ακριβώς για τον λόγο αυτό διαφέρουν τα ανοίγματα – ευένδοτα σημεία του πυελικού εδάφους.
Στον άνδρα, απαιτείται δίοδος μόνο για την έξοδο του ουροποιητικού και γαστρεντερικού σωλήνα, ενώ στην γυναίκα απαιτείται μία πρόσθετη δίοδος, η οποία μάλιστα υποφέρει τα πάνδεινα, όταν καλείται να επιτελέσει τον ρόλο της στην αναπαραγωγή του είδους.
Έτσι, η είσοδος του κόλπου, όταν μετατρέπεται κατά τον τοκετό σε έξοδο του εμβρύου, διευρύνεται απίστευτα με την ταυτόχρονη χάλαση και της ηβικής σύμφυσης. Εάν η οστεοαρθρίτιδα της ηβικής σύμφυσης θεωρείται αναμενόμενη σε πολύτοκες γυναίκες, γιατί δεν είναι εξίσου εύλογο ότι ανάλογες βλάβες έχουν προκύψει τόσο στον κόλπο, όσο και στον κόκκυγα; Συνεπώς, η κοκκυγωδυνία δεν θα πρέπει να εκπλήσσει σε πολύτοκες γυναίκες.
Αντιθέτως, η εμφάνιση κοκκυγωδυνίας σε άτοκες γυναίκες είναι αυτή που προβληματίζει ιδιαίτερα, ειδικά όταν συνοδεύεται από διαταραχές του ψυχισμού, εξαιρετικά συχνές σε κάθε χρόνιο πόνο και πολύ περισσότερο στη συγκεκριμένη ανατομική εντόπιση, η οποία δυσχεραίνει αφάνταστα την αναφορά του προβλήματος αρχικά και την αναζήτηση της κατάλληλης ιατρικής συνδρομής ακολούθως.
Αξίωμα θα πρέπει να θεωρείται ότι όταν η Δυτική Ιατρική γνωρίζει το αίτιο και διαθέτει αποτελεσματική θεραπεία, εφαρμόζουμε Δυτική Ιατρική. Όμως, όταν η Δυτική Ιατρική είτε δεν γνωρίζει το αίτιο στις λεγόμενες ιδιοπαθείς παθήσεις ή όταν γνωρίζει το αίτιο αλλά δεν διαθέτει αποτελεσματική θεραπεία, τότε αναζητούμε τη συνδρομή της Συμπληρωματικής και Εναλλακτικής Ιατρικής, με αυτονόητη προτίμηση σε όσες μεθόδους έχουν αντέξει τη βάσανο του χρόνου.
Δεύτερο αξίωμα, εξίσου αυτονόητο με το πρώτο, είναι η ανεπάρκεια της φαρμακευτικής προσέγγισης. Η χορήγηση παυσίπονων και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων έχει θέση στην αντιμετώπιση του πόνου. Όμως, η χρόνια χορήγηση παυσίπονων και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων δεν έχει θέση στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Αναζητούνται επομένως άλλες, μη φαρμακευτικές, λύσεις για ένα θεωρητικά απλό πρόβλημα.
Τέτοιες λύσεις θα μπορούσαν να είναι ειδικά μαξιλαράκια με κενό στην περιοχή του κόκκυγα, φουσκωτός δακτύλιος – σαμπρέλλα ανάλογος με αυτόν που χρησιμοποιείται στις αιμορροῒδες, φορετά μαξιλαράκια-βρακάκια, με ενίσχυση και προστασία στην περιοχή του κόκκυγα, ανάλογα με τα Hip protectors, τα οποία φέρουν ενίσχυση και προστασία στην περιοχή των τροχαντήρων, taping στην επίμαχη περιοχή (ουσιαστικό ανέφικτο σε άνδρες, πέρα από το θέμα της ανύπαρκτης πρακτικά τεκμηρίωσης) ή ειδικά strap, ανάλογα με αυτά που χρησιμοποιούνται στην επικονδυλίτιδα του αγκώνα ή στην οστεοχονδρίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος.
Όσον αφορά την κλινική εξέταση και τη διαφορική διάγνωση, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε μεταξύ της ανατομικής παραλλαγής, γνωστής ως «Αγκιστρωτός Κόκκυγας» – Hooked coccyx, με οξεία γωνίωση μεταξύ των συνοστεωμένων κοκκυγικών σπονδύλων, η οποία προφανώς δεν απαιτεί θεραπεία, από το κάταγμα – εξάρθρημα του κόκκυγα, το οποίο προϋποθέτει ιστορικό άμεσης πλήξης και χρήζει αντιμετώπισης. Το ιστορικό συνήθως (αλλά όχι πάντοτε) δίνει τη λύση, ενώ η ίδια η κλινική εξέταση είναι δυσχερής, δυσάρεστη ή ψυχολογικά φορτισμένη. Μάλιστα, για καθαρά νομικούς λόγους, θα πρέπει πάντοτε να προηγείται αναλυτική ενημέρωση του/της ασθενούς και διασφάλιση με έγγραφη πληροφορημένη συναίνεση – informed consent.
Η ψηλάφηση του κόκκυγα γίνεται με τη σύλληψή του μεταξύ ορθού και υπερκείμενου δέρματος και, εντελώς θεωρητικά, με τον ίδιο μηχανισμό μπορεί να γίνει και ανάταξή του. Κατά πόσον αυτό είναι εφικτό χωρίς γενική αναισθησία είναι εξαιρετικά συζητήσιμο. Επιπρόσθετα, ακόμη και εάν επιτευχθεί προσωρινή ανάταξη, η συγκράτηση και διατήρηση της ανάταξης είναι από δυσχερής έως αδύνατη.
Συνεπώς, σαφέστατα αναδεικνύεται θεραπευτικό κενό στην αντιμετώπιση της Κοκκυγωδυνίας και εδώ πλέον η συμβολή του Βελονισμού, απουσία άλλης αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης, μπορεί να αναδειχθεί καταλυτικής σημασίας. Η αντιμετώπιση του πόνου μπορεί να ξεκινήσει ως αρχική και μη ειδική, όπως με την προσέγγιση Opening the four gates – Siguan (LI-4 & LIV-3 αμφω), με μόνο 4 βελόνες, εφικτή ακόμη και στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών – ΤΕΠ. Σχετική προσοχή, στα πλαίσια της κοινής λογικής, απαιτείται στους υπερβολικούς χειρισμούς του σημείου βελονισμού στο πρώτο μεσοδακτύλιο διάστημα, καθώς αναφέρονται ιατρογενείς βλάβες στην περιοχή, με απώτερη συνέπεια τη δυσλειτουργία του αντίχειρα.
Σε επόμενο βήμα, η αντιμετώπιση μπορεί να συνεχιστεί με βάση τα καθιερωμένα κριτήρια επιλογής σημείων βελονισμού, όπως ισχύουν και για άλλες περιοχές του σώματος. Ενδεχομένως να μην ήταν λάθος η θεώρηση της Κοκκυγωδυνίας ως Εξαιρετικά-Χαμηλής-Μη-Ειδικής-Οσφυαλγίας, με μοναδική διαφορά ότι τα σημεία βελονισμού συγκλίνουν υπερβολικά προς τη μέση γραμμή και τελικά καθίστανται μη προσβάσιμα λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής.
Συνεπώς, η επιλογή σημείων αφορά αρχικά τα «ευαίσθητα» ή «επώδυνα» ή «Ashi» σημεία, τα οποία αποτελούν την πρώτη επιλογή, τόσο για ιατρούς-βελονιστές, όσο και για μη ιατρούς-βελονιστές. Οι τελευταίοι αναφέρονται και ως Licensed Acupuncturists – Lic Ac, το οποίο ισοδυναμεί με συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών και συνήθως αυστηρότατες εξετάσεις. Στην Ελλάδα, απουσιάζουν επισήμως, καθώς δεν υπάρχει αντίστοιχο επίσημο πρόγραμμα σπουδών. Το πρόβλημα διευθετείται συνήθως με την πάγια ελληνική αντιμετώπιση «είσαι ότι δηλώσεις».
Σχετικά με την επιλογή σημείων βελονισμού, επόμενη επιλογή αποτελούν τα παρασπονδυλικά σημεία Huatuo Jiaji – EX-B-2, κατά τη διεθνή ορολογία, τα οποία αποδεικνύουν την πρώιμη αναγνώριση του Νευρο-Ανατομικού Βελονισμού από την Κινεζική Ιατρική και αποτελούν εκ νέου σημείο συμφωνίας μεταξύ ιατρών και μη ιατρών βελονιστών. Αντιθέτως, οι περισσότεροι ιατροί – βελονιστές ομολογούν πως η θεωρία των Οργάνων Zang-Fu ελάχιστη επίδραση έχει στην εκ μέρους τους επιλογή σημείων βελονισμού. Μάλιστα, η αλληλεπίδραση Δυτικής και Ανατολικής Ιατρικής έχει αρχίσει να επηρεάζει ανάδρομα την επιλογή σημείων και Κινέζων ιατρών, με βάση τη Δυτική νοοτροπία.
Σημεία βελονισμού, κατάλληλα για χρήση στην Κοκκυγωδυνία, μαζί με το σκεπτικό επιλογής τους, αποτελούν τα επόμενα: GV-1, ως τοπικό σημείο, αλλά και ως Luo-connecting point του μεσημβρινού GV, SI-3, ως σημείο ελέγχου – master point του μεσημβρινού GV, BL-31 έως BL-34, αμφοτερόπλευρα, ως οκτάδα τοπικών σημείων για την περιοχή του ιερού και του κόκκυγα, BL-35 ως τοπικό σημείο, με ενδείξεις τις αιμορροῒδες, την πρόπτωση του ορθού και τις παθήσεις του κόκκυγα, BL-57 ή/και BL-58, ως απομακρυσμένα σημεία για την περιοχή του ιερού και του κόκκυγα, με επίσημη ένδειξη αιμορροῒδες και παθήσεις του ορθού.
